HARPS przypomina o sobie

Artystyczna wizja gazowej planety.

Projekt HARPS (High Accuracy Radial Velocity Planet Searcher) to wciąż najbardziej zasłużony projekt poświęcony poszukiwaniom planet pozasłonecznych. Liczbą potwierdzonych obiektów nadal przewyższa Keplera, a więc i wszystkie inne inicjatywy. Dzisiaj ogłoszono odkrycie kolejnych 5 planet dzięki instrumentom i ekipie naukowej HARPS. Przyjrzyjmy się tym ciekawym egzoplanetom.

HD 103774

To układ oddalony o 180 lat świetlnych od naszej planety. Gwiazda macierzysta systemu HD 103774 jest masywniejszą i gorętszą od Słońca gwiazdą typu F. Dzięki wieloletnim obserwacjom ruchów radialnych, udało się odkryć jedną planetę pozasłoneczną. HD 103774 b to gorący gazowy obiekt o masie 0,367 Mj. Przy odległości wynoszącej 0,07 AU, wykonanie jednej orbity zajmuje mu niecałe 6 dni.

HD 109271

Tutaj mamy do czynienia z gwiazdą bardzo podobną do Słońca. Posiada ona co najmniej dwie blisko położone egzoplanety. Ich okresy orbitalne to odpowiednio 7,85 i 30,9 dnia, co oczywiście przekłada się na niewielkie odległości od gwiazdy - około 0,079 oraz 0,196 AU. Masy obu planet są zbliżone do masy Neptuna, wynoszą bowiem 17 oraz 24 masy Ziemi.

BD-061339

Zdecydowanie najciekawszy z dzisiejszych układów. W jego centrum znajduje się gwiazda typu K oddalona od Ziemi o 65 lat świetlnych. Bliższą z odkrytych egzoplanet jest BD-061339 b. Jest to gorąca SuperZiemia o masie 8,5 Mz. Jeden obieg wokół gwiazdy zajmuje jej niecałe 5 dni i 21 godzin. Planeta zdaje się mieć niemal kołową orbitę.

Drugą zdobyczą HARPS w tym systemie jest BD-061339 c. Jest nieco masywniejsza od swojej gorącej sąsiadki (0,17 Mj = 53 Mz), lecz przede wszystkim znacznie bardziej oddalona od centrum układu. Przy okresie obiegu wynoszącym 126 dni i półosi wielkiej 0,435 AU planeta "ląduje" w obszarze ekosfery swojej gwiazdy. Należy oczywiście pamiętać, że masa BD-061339 c jest trzykrotnie większa od masy Neptuna, a więc z pewnością jest to obiekt o gazowej naturze.

Źródło

461 nowych kandydatek Keplera

Prawie pół tysiąca nowych planetarnych kandydatek misji Kepler zostało ogłoszonych podczas AAS-221 meeting of the American Astronomical Society. Łącznie daje to nam 2740 potencjalnych planety, orbitujących wokół 2039 gwiazd. Dobrą nowiną jest także to, że największe procentowe wybicie obserwujemy u obiektów o rozmiarach podobnych do Ziemi oraz Super-Ziem.

Rozmiary kandydatek Keplera.

A oto porównanie ilości kandydatek w pojedynczych i wielokrotnych układach planetarnych:

Wielokrotność układu: ilość kandydatek w 2012 / ilość w 2013

1: 1428 / 1569

2: 246 / 299

3: 84 / 112

4: 30 / 44

5: 8 / 11

6: 1 / 1

Na konferencji wspomniano także o 4 szczególnie interesujących kandydatkach. Są to podobno planety krążące w ekosferach, a ich rozmiary to mniej niż 2 promienie Ziemi. Jedna z tym planet obiega gwiazdę podobną do Słońca (żółtego karła).

Kilka dodatkowych informacji:

• przynajmniej jedna na sześć gwiazd posiada planetę wielkości Ziemi o okresie < 85 dni,
• 17% gwiazd posiada planetę wielkości Ziemi o orbicie mniejszej niż orbita Merkurego,
• co najmniej 70% gwiazd posiada jakąkolwiek planetę o orbicie < 400 dni,
• dotąd uważano, że niewielkie planety występują najczęściej przy niewielkich gwiazdach - okazuje się, że małe obiekty są równie liczne wokół gwiazd o większych rozmiarach.

Wybaczcie pewną niezgrabność tego newsa.. Wkrótce więcej informacji (oraz odkryć) z AAS-221!!

Sygnały systemu Tau Ceti - pięć Super-Ziem

Wizja artystyczna układu Tau Ceti/

Wreszcie mam trochę czasu! Kiedy w poprzedni wtorek na francuskim portalu informacyjnym pojawiła się informacja o odkryciu 5 planet wokół gwiazdy Tau Ceti byłem bardzo podekscytowany. Postanowiłem jednak poczekać na pojawienie się oficjalnej publikacji naukowej. Wygląda na to, że była to dobra decyzja ponieważ musiałbym pisać sprostowanie do pierwszego artykułu. Sęk w tym, że pięć planet Tau Ceti to jeszcze niepotwierdzone, choć obiecujące obiekty.

Gwiazda Tau Ceti to nasza bliska sąsiadka - oddalona o zaledwie 11,9 lat świetlnych od Ziemi. Podobnie jak Słońce jest żółtym karłem, lecz jest mniejsza (0,79 Rs) i starsza od Słońca (5,8 Mld lat). Badania prędkości radialnych tej gwiazdy wykazały niewielkie odchylenia sugerujące istnienie pięciu małych egzoplanet. Sygnały te zostały rozpoznane w nieco kontrowersyjny sposób. 

Jednym z głównych problemów jest brak wystarczającej ilości danych. Astrofizycy analizując prędkości radialne Tau Ceti, zmuszeni byli zastosować modele wypełniające luki w danych sztucznymi sygnałami, niwelując przy okazji wpływ niechcianego szumu, przeszkadzającego w odczycie sygnałów. Metoda nie jest tak prosta jak wydawać by się mogło po tym jednym zdaniu. To długi i czasochłonny proces, który może okazać się pomocny w wykrywaniu obiektów o niewielkich rozmiarach. Na razie jednak, mimo obiecujących rezultatów, metoda ta nie jest wystarczająco sprawdzona aby oficjalnie potwierdzić istnienie układu planetarnego. Planety Tau Ceti będą musiały poczekać na bardziej "tradycyjne" potwierdzenie.

Zakładając jednak, że to nowatorskie podejście jest prawidłowe (mam taką nadzieję!) wzbogacilibyśmy się o jeden z najcenniejszych układów planetarnych. 5 planet w naszym sąsiedztwie to prawdziwy skarb! Zwłaszcza biorąc pod uwagę domniemaną naturę tych obiektów, bowiem obecne dane sugerują bardzo niewielkie masy:

Nazwa:      Masa(Mz):   Odległość(AU):   Okres(dni):

Tau Ceti b      2,0                  0,105             13,96

Tau Ceti c      3,1                  0,195             35,36

Tau Ceti d      3,6                  0,374             94,11

Tau Ceti e      4,3                  0,552            168,12

Tau Ceti f       6,6                  1,35                642

Planeta o okresie 168 dni znajduje się idealnie w ekosferze gwiazdy Tau Ceti. Przy masie 4,3 Mz istniałaby spora szansa na to, że jest to masywny obiekt skalisty lub oceaniczny, a my mielibyśmy wspaniałą kandydatkę do przyszłych poszukiwań życia. Teraz jednak należy skupić się na dalszym gromadzeniu danych, które pozwolą na potwierdzenie tej gromadki egzoplanet. Jeśli istnieją, będą także (w przyszłości) wspaniałym celem na bezpośrednie obserwacje.

Źródło

Żegnaj CoRoT!

Kosmiczny Teleskop CoRoT.

Wybaczcie 10 dni przerwy między postami. Miałem sporo pracy oraz nieco załatwiania spraw powypadkowych. Teraz znów mam trochę czasu dla siebie, tak więc do roboty! Zaczynamy od nieco smutnej wiadomości - misja CoRoT dobiegła końca.

CoRoT to pionierska (bo pierwsza) misja kosmiczna dedykowana poszukiwaniom planet pozasłonecznych. Satelita został wystrzelony w grudniu 2006 roku, dzięki współpracy ESA oraz CNES. 30 centymetrowy teleskop zamontowany na jego pokładzie badał jasność tysięcy gwiazd, czekając na okresowe spadki jasności. Przez 6 lat pracy misja CoRoT odkryła 22 egzoplanety.

2 listopada CoRoT utracił swój ostatni komputer pokładowy, przez co dane z teleskopu nie mogły być już analizowane. Prawdopodobną przyczyną awarii komputera jest zbyt długa ekspozycja na promieniowanie. Orbita satelity przebiegała przez obszar anomalii południowoatlantyckiej, w którym to strumień cząstek wysokoenergetycznych jest znacznie wyższy niż gdziekolwiek indziej. Warto jednak dodać, że dzielny satelita podczas swojej misji przyjął ponad dwa razy większą ilość radiacji niż początkowo zakładano.

Kolejnym pocieszeniem jest to, że danych zebranych przez prawie 6 lat działalności jest naprawdę dużo. Liczba niepotwierdzonych kandydatek na egzoplanety to około 500 obiektów. Dodatkowo naukowcy misji zapowiedzieli, że już niedługo pojawi się publikacja o potwierdzeniu 5 nowych planet CoRoT. Na pewno nie będą to ostatnie egzoplanety potwierdzane przez ekipę naukową tej misji.

Żegnaj CoRoT!

Pierwsze planety czerwonych olbrzymów!!

Porównanie wielkości HD 208527 i Słońca.
Credit: Bartosz Oszańca

Mamy ostatni miesiąc 2012 roku, a liczba planet pozasłonecznych nie powala na kolana. Jeszcze niedawno byłem przekonany, że w grudniu będziemy mieli łącznie co najmniej 950 egzoplanet! Przed nami jeszcze niemal cały miesiąc, tak że poczekajmy jeszcze trochę z podsumowaniem roku. Dzisiaj poznajemy trzy nowe egzoplanety, a dwie z nich są szczególnie cenne.

HD 219077 to żółty karzeł o nieco większej masie od Słońca. Wokół siebie "wyhodował" on dużą gazową planetę o masie 10,39 Mj. Egzoplaneta HD 219077 b krąży po bardzo ekscentrycznej orbicie (0,77), oddalając się maksymalnie na 6,22 AU. Okres obiegu tego obiektu to około 5501 dni.

HD 208527 b to planeta pozasłoneczna o masie 9,9 masy Jowisza. Krąży po znacznie spokojniejszej orbicie (e=0,08) niż poprzedniczka. Przy średniej odległości wynoszącej 2,1 AU, okrąża swoją gwiazdę macierzystą w czasie 875,5 dnia.

Najmasywniejszą z dzisiejszych gigantów jest HD 220074 b - astronomowie oszacowali tą wielkość na 11,1 Mj. Maksymalna odległość od gwiazdy jaką obiekt osiąga podczas swojej podróży orbitalnej to 1,6 AU. Rok na tej egzoplanecie trwa w przybliżeniu 672 dni.

Tak więc dlaczego HD 208527 b i HD 220074 b są wyjątkowe? Otóż to pierwsze planety pozasłoneczne odkryte w układzie, którego gwiazdą macierzystą jest czerwony olbrzym. Są to ogromne obiekty w późnym stadium ewolucyjnym o rozszerzonej, przerzedzonej i chłodnej warstwie zewnętrznej. Rozmiary gwiazd macierzystych wymienionych planet to 51,1 i 49,6 Rs (promienia Słońca)!!! Aby zobrazować Wam tak monstrualne wielkości, na szybko zrobiłem widoczną w tym poście grafikę. Warto dodać, że HD 208527 to największa gwiazda wokół której odkryto egzoplanetę!

Źródło 1; Źródło 2

Dwa nowe WASPy

Bardzo ładna i wyraźna krzywa jasności WASP-77 A.
Credit: http://arxiv.org/pdf/1211.6033v1.pdf str.15.

Super-WASP to ciągle rozwijająca się inicjatywa poszukiwania tranzytujących planet poza granicami Układu Słonecznego. Projekt ten jest bez dwóch zdań numerem jeden jeśli chodzi o odkrywanie obiektów typu Gorący Jowisz. Dzisiaj dwie nowe egzoplanety od Super-WASP dołączają do listy znanych planet pozasłonecznych. Oba obiekty to typowe Gorące Jowisza, lecz jeden z nich należy do szerokiego układu podwójnego. Tym samym, liczba potwierdzonych gorących planet na koncie projektu wzrasta do 71.

WASP-71 b to gorący gazowy olbrzym o masie 2,25 Mj i promieniu 1,5 Rj. Obiega swoją gwiazdę macierzystą w ciągu 2 dni i 9,5 godziny. Przyjmując kołową orbitę (lub taką o bardzo niewielkiej ekscentryczności) okazuje się, że WASP-71 b krąży w odległości 0,0453 AU, czyli prawie 22 razy bliżej niż odległość Ziemi od Słońca.

WASP-77 A b jest Gorącym Jowiszem o masie 1,76 Mj i promieniu 1,21 Rj. Jego odległość od gwiazdy macierzystej to około 0,024 AU (prawie 42 razy mniej niż Ziemia-Słońce), co przekłada się na jeszcze krótszy okres obiegu, który to wynosi zaledwie 1 dzień, 8 godzin i 38 minut. WASP-77 A b jest planetarnym komponentem podwójnego układu gwiazd. WASP-77 A i B to młode gwiazdy ciągu głównego, żółty i pomarańczowy karzeł, których wiek ocenia się około 1 miliard lat.

Jak widzicie mamy małą przerwę w numeracji planet WASP - od 71 do 77 - być może oznacza to, że już niebawem poznamy kilka nowych obiektów.

Źródło 1; Źródło 2 

HD 66141 b - przedostatni element układanki

Gwiazdozbiór Lunety - ostatni bez
odkrytych egzoplanet.

HD 66141 b to planeta pozasłoneczna odkryta dzięki badaniom przeprowadzanym w koreańskim obserwatorium BOAO. Skąd taki tytuł tego postu? Może najpierw kilka słów o samym układzie.

HD 66141 to ogromna gwiazda typu pomarańczowy olbrzym. Jest aż 21 razy większa od Słońca - porównanie rozmiaru Słońca oraz gwiazdy o promieniu 21 Rs znajdziecie w tekście o eps CrB b. Koreański projekt skupia się właśnie na poszukiwaniu egzoplanet krążących wokół gwiazd tego typu. Po prawie 8 latach obserwacji odkryto masywną planetę w omawianym układzie. Jest to gazowy obiekt o masie wynoszącej 6 mas Jowisza. Okrąża on swoją olbrzymią gwiazdę macierzystą po niemal kołowej orbicie w odległości 1,2 AU, przez co rok orbitalny tej planety trwa około 480 dni.

Wróćmy teraz do naszej "układanki". Otóż HD 66141 b znajduje się w gwiazdozbiorze Małego Psa, który to, do tej pory, nie posiadał żadnych planet pozasłonecznych. Mały Pies był ponadto przedostatnim gwiazdozbiorem bez egzoplanet. Teraz jedynym gwiezdnym pustkowiem pozostał tylko obszar Gwiazdozbioru Lunety.

Tak więc już niebawem, przy odrobinie szczęścia, będziemy mieli całe niebo ponad nami wypełnione egzoplanetami :).

Źródło

Kappa Andromedae b

Już dawno nie trafiła się nam planeta pozasłoneczna odkryta dzięki detekcji bezpośredniej. Niektórzy nawet myśleli, że "zaniedbałem temat". To nieprawda - gdyby zależało to ode mnie, to nowe zdjęcia egzoplanet pojawiałyby się codziennie! Niestety nie posiadam ani magicznych zdolności, ani super teleskopu z przyszłości. Musimy być pełni cierpliwości i spokojnie czekać na tego typu odkrycia. Przy okazji odsyłam na podstronę "Zdjęcia Egzoplanet" (lub album na Facebooku), która jest jak najbardziej aktualna.

Zawsze jestem wyjątkowo zadowolony kiedy odkrywane są planety poprzez obserwacje bezpośrednie. Można by pewnie powiedzieć, że to tylko punkciki światła zawieszone w odległej przestrzeni. Jednak dla mnie to naoczny dowód na ogromny postęp nauki w ostatnich latach. Co więcej, te małe kropki odbijające blask swoich gwiazd lub promieniujące w innych zakresach światła, to przecież złożone, egzotyczne i odległe obce światy, skrywające zdecydowanie więcej niż możemy sobie wyobrazić przy obecnym stanie naszej wiedzy. Moim zdaniem warto o tym czasem pomyśleć właśnie w ten sposób.

Przedstawiam więc Kappa Andromedae b:

Zdjęcia egzoplanety Kappa Andromedae b wykonane przy użyciu Subaru/HiCIAO. Kliknij aby powiększyć.
Credit: Subaru/HiCIAO

Kappa Andromedae b to olbrzymia gazowa planeta pozasłoneczna. Została odkryta na zdjęciach wykonanych w podczerwieni, dzięki pracom przy teleskopie Subaru/HiCIAO. Została także dodatkowo potwierdzona w badaniach oddziaływań grawitacyjnych gwiazda-planeta. Masę Kappa Andromedae b oszacowano aż na 13 Mj. Jest to bardzo dużo - do niedawna wartość 13 Mj uznawano za maksymalną masę jaką może osiągnąć planeta. Później jednak limit ten zwiększono do 25 Mj, co jednak nie ma większego znaczenia gdyż kwestię "brązowy karzeł czy planeta" należy traktować indywidualnie dla każdego układu.

W przypadku Kappa Andromedae b mamy jednak najprawdopodobniej do czynienia z egzoplanetą. Stosunek masy gwiazdy do masy kompana, zdaje się wskazywać właśnie na planetarną naturę obiektu. Warto tutaj zaznaczyć, że masa gwiazdy to 2,45 Ms! Jest to czołowa piętnastka najmasywniejszych gwiazdy posiadających planetę. Dodatkowo, separacja obu obiektów - 56 AU - oraz przyjęty model ewolucyjny, także przekreślają opcję z brązowym karłem zamiast planety.

Podsumowując - możemy śmiało stwierdzić, że Kappa Andromedae b to kolejny odkryty "Super Jowisz".

Źródło

KELT-3 b

Naukowcy KELT przy swoim teleskopie.
Credit: vanderbilt.edu

W czerwcu informowałem Was o pierwszym sukcesie nowego projektu o nazwie KELT (link). Przypomnę tylko, że jest to projekt skoncentrowany na poszukiwaniu tranzytujących planet pozasłonecznych za pomocą  obserwatoriów naziemnych. W tym miesiącu naukowcy KELT ogłosili trzeci owoc swoich prac - wcześniej, poza egzoplanetą, odkryli także brązowego karła. Najnowszy obiekt to typowy Gorący Jowisz, czyli gorąca i gazowa planeta pozasłoneczna, orbitująca bardzo blisko swojej gwiazdy macierzystej. 

KELT-3 b to egzoplaneta o masie 1,41 Mj i promieniu 1,33 Rj. Jej odległość od gwiezdy to około 0,04 AU, rok orbitalny wynosi niecałe 2 dni i 17 godzin. Ciekawym faktem może być to, że gwiazda KELT-3 należy do pierwszej 20 najjaśniejszych gwiazd, przy których potwierdzono istnienie tranzytujących egzoplanet. To dobry powód aby w przyszłości zastanowić się nad analizą atmosfery tej planety i pogłębiać naszą wiedzę na temat natury Gorących Jowiszów.

Gratulujemy zespołowi KELT i życzymy dalszych sukcesów.

Źródło

Okołopodwójne planety w NSVS 1425 AB

Układ podwójny - wizja artystyczna.
Credit: National Geographic.

NSVS 1425 to układ składający się z dwóch gwiazd okrążających się wzajemnie w około 2 godziny i 39 minut. Tak bliskie układy podwójne to dobre cele do poszukiwań planet pozasłonecznych, a metodą stosowaną w tych przypadkach jest timing. Polega on na mierzeniu charakterystycznych odchyleń w czasie okresu orbitalnego gwiazd. Gdy w układzie nie ma egzoplanet, okres ten pozostaje niezmienny. Jeśli jednak planety istnieją to można obserwować pewne wariacje tego czasu.

Właśnie dzięki takim analizom astronomowie potwierdzili istnienie dwóch planet w systemie NSVS 1425 AB. Obie egzoplanety to masywne obiekty o dużych okresach orbitalnych. Ich masy wynoszą odpowiednio 2,8 i 8 Mj, natomiast ich odległości od centrum układu i okresy orbitalne to odpowiednio 1,9 AU i 1276 dni oraz 2,9 AU i 2506 dni. Po okresach łatwo zauważyć, że planety są w rezonansie orbitalnym 2:1.

NSVS 1425 to dopiero trzeci układ podwójny z dwiema potwierdzonymi egzoplanetami.

Źródło