Zdjęcia egzoplanet

W tym dziale będę dodawane autentyczne zdjęcia planet pozasłonecznych. Bezpośrednie obserwacje są możliwe dzięki potężnym naziemnym i kosmicznym teleskopom. Tak odkrywane planety to najczęściej odległe od swoich gwiazd obiekty o bardzo dużych masach. Często nie ma pewności czy dany obiekt jest planetą czy może brązowym karłem.

Aby detekcja planety była możliwa, zazwyczaj należy użyć specjalnych instrumentów przesłaniających światło gwiazdy. Obserwacje prowadzone są najczęściej w bliskiej podczerwieni.

Strona będzie uzupełniana na bieżąco tzn. wraz z kolejnymi odkryciami.

Ostatnia aktualizacja: 27.10.2013

1) 2M1207 b
Odległość układu: 170,9 lat świetlnych
Masa planety: 4 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 46 AU
Rok odkrycia: 2004

Pierwsza sfotografowana planeta pozasłoneczna, odkryta przez zespół naukowców ESO w 2004 roku. Jest zarazem pierwszą planetą krążącą wokół brązowego karła. Na powyższym zdjęciu wykonanym w bliskiej podczerwieni, widzimy oba obiekty - większy to brązowy karzeł, natomiast mniejszy to planeta.

2) AB Pictoris b
Odległość układu: 154,27 lat świetlnych
Masa planety: 13,5 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 275 AU
Rok odkrycia: 2005

AB Pictoris b to odkryta przez ESO planeta pozasłoneczna krążąca wokół gwiazdy typu K - nieco chłodniejszej od Słońca. Na zdjęciu widoczna jest jako malutki różowy punkcik w lewym dolnym rogu. Nie ma wciąż pewności czy jest to egzoplaneta czy brązowy karzeł. Temperatura tego gazowego obiektu to około 1500 stopni Celsjusza.

3) DH Tauri b
Odległość układu: ?
Masa planety: 11 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 330 AU
Rok odkrycia: 2005

Zdjęcie wykonane przez Narodowe Obserwatorium Astronomiczne (Subaru Telescope) w Japonii. Na środku fotografii widzimy przesłoniętą gwiazdę macierzystą, natomiast trochę niżej po lewej stronie, jej kompana - DH Tau b. W tym przypadku mamy prawdopodobnie do czynienia z brązowym karłem. Należy jednak przeprowadzić więcej obserwacji.

4) GQ Lupi b
Odległość układu: 456,62 lat świetlnych
Masa planety: 21,5 Mj
Promień planety: 1,8 Rj
Półoś wielka: 103 AU
Rok odkrycia: 2005

Bardzo młody układ (od 100 tys. do 2 mln lat) wciąż posiadający potężny dysk otaczający gwiazdę. GQ Lup b został odkryty dzięki VLT (Very Large Telescope) należącego do ESO. Niestety istnieje bardzo duża niepewność co do masy tego obiektu. Może ona wynosić 1 do 42 mas Jowisza, co przekłada się na wyjątkowo wysoką niepewność co do natury tego obiektu (planeta/brązowy karzeł).

5) CHXR 73 b
Odległość układu: ?
Masa planety: 12 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 200 AU
Rok odkrycia: 2006


CHXR 73 to czerwony karzeł 3 razy mniejszy od Słońca. Powyższe zdjęcie, wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a dowiodło istnienia kompana o 1/100 jasności gwiazdy macierzystej. Jest to masywna planeta bądź brązowy karzeł. Masa ta obecnie jest szacowana na 12 mas Jowisza.

6) Ophiuchus 11 b
Odległość układu: ?
Masa planety: 14 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 243 AU
Okres orbitalny: 1998,59 lat
Rok odkrycia: 2007

 Zdjęcie wykonane za pomocą Gemini North Telescope. Widzimy na nim dwa obiekty o niewielkiej masie. Obiekt A to prawdopodobnie brązowy karzeł o masie 17 Mj, natomiast obiekt B może być, zarówno brązowym karłem, jak i planetą. Niepewność co do jedo masy to +6/-5 Mj.

7) HN Peg b
Odległość układu: 60,01 lat świetlnych
Masa planety: 16 Mj
Promień planety: 1,1 Rj
Półoś wielka: 795 AU
Rok odkrycia: 2007

Obiekt krążący wokół stosunkowo młodej (200 mln lat) gwiazdy podobnej do naszego Słońca. Masa HN Peg b jest obarczona sporym błędem - ok. 9 mas Jowisza. W katalogu potwierdzonych planet pojawił się w 2011 roku, jednak od 2007 był znany jako brązowy karzeł. Zdjęcie wykonane teleskopem Spitzer'a. Widać też wiele odleglejszych gwiazd.

8) UScoCITO 108 b
Odległość układu: 472,93 lat świetlnych
Masa planety: 14 Mj
Półoś wielka: 670 AU
Rok odkrycia: 2007

Zdjęcie z włoskiego obserwatorium TNG (Telescopio Nazionale Galileo). Potężna planeta pozasłoneczna na zdjęciu widoczna jako mniejszy obiekt. Jest wysoce prawdopodobne, że masa UScoCTIO 108 b jest mniejsza nawet o ponad połowę. Większy obiekt na zdjęciu to brązowy karzeł lub niewielki czerwony karzeł.

9) 1RXS1609 b
Odległość układu: 472,93 lat świetlnych
Masa planety: 12 Mj
Promień planety: 1,7 Rj
Półoś wielka: 330 AU
Rok odkrycia: 2008
 
Zdjęcie wykonane za pomocą Gemini Observatory. W tym przypadku jest pewność co do natury 1RXSJ1609 b - jest to potwierdzona planeta pozasłoneczna (nie brązowy karzeł). Układ tej jeść młody - 5 milionów lat. Astronomowie nie mają pewności jak planeta mogła powstać w tak znacznej odległości od gwiazdy. Prawdopodobnie uformowała się znacznie bliżej, a następnie została wypchnięta na odleglejszą orbitę w skutej interakcji z dyskiem lub innymi planetami.


10) Beta Pictoris b
Odległość układu: 62,95 lat świetlnych
Masa planety: 8 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 9,55 AU
Okres orbitalny: 16,42 lat

Rok odkrycia: 2008

Ten układ był obserwowany od wielu lat. Powyższe zdjęcie to tak naprawdę dwie fotografie wykonane w 2003 i 2009 roku przez Very Large Telescope od ESO. Efektem jest obraz tej samej planety pozasłonecznej na przeciwnych punktach orbity. Na zdjęciu widać też ogromny dysk otaczający gwiazdę. Być może w przyszłości uda się zaobserwować tranzyt planety Beta Pic b.

11) CT Chamaeleontis b
Odległość układu: 538,16 lat świetlnych
Masa planety: 17 Mj
Promień planety: 2,2 Rj
Półoś wielka: 440 AU
Rok odkrycia: 2008

Kolejne zdjęcia od Very Large Telescope. Oba przedstawiają układ CT Cha - najodleglejszy zobrazowany system z egzoplanetą (jeśli to rzeczywiście egzoplaneta). Natura obiektu krążącego wokół tej młodej gwiazdy jest nieznana. Warto zauważyć, że na obu zdjęciach widać też inny obiekt - lewa strona fotografii. Nie jest on jednak powiązany grawitacyjnie z CT Cha. Ten obiekt to odleglejsza gwiazda.

12) Fomalhaut b
Odległość układu: 25,11 lat świetlnych
Masa planety: 3 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 115 AU
Okres orbitalny: 876,09 lat

Rok odkrycia: 2008

Pierwsza bezpośrednio zaobserwowana w zakresie optycznym planeta poza granicami naszego Układu Słonecznego. Na zdjęciu widzimy tak naprawdę dwa ujęcia planet Folamhaut b, wykonane w 2004 i 2006 roku przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a. Wysoka jasność tego obiektu sugeruje, że posiada on pierścienie planetarne, podobnie jak Saturn.

13) HR 8799 b,c,d,e
Odległość układu: 128,5 lat świetlnych
Masa planety b: 7 Mj | c: 10 Mj | d: 10 Mj | e: 9 Mj
Promień planety b: 1,1 Rj | c: 1,3 Rj | d: 1,2 Rj | e: ?
Półoś wielka b: 68 AU | c: 42,9 AU | d: 27 AU | e: 14,5 AU
Okres orbitalny b: 449,68 lat | c: 224,89 lat | d: 112,39 lat | e: 49,28 lat

Rok odkrycia: 2008-2010

HR 8799 to bardzo młoda gwiazda (około 50 milionów lat) ciągu głównego. Posiada ogromy dysk oraz 4 odkryte planety pozasłoneczne. W 2008 roku dzięki badaniom astronomów z Keck Observatory oraz Gemini Observatory, udało się wykryć pierwsze 3 planety (b,c,d). Dalsze obserwacje w 2009 i 2010 roku pozwoliły na detekcje kolejnej planety w tym systemie. Udało się także określić ruch tych obiektów - na wszystkich zdjęciach przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Samo powstanie tych planet pozostaje póki co zagadką dla naukowców. HR 8799 to pierwszy bezpośrednio zobrazowany wielokrotny układ planetarny.
14) FU Tauri b
Odległość układu: 456,62 lat świetlnych
Masa planety: 15 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 800 AU
Rok odkrycia: 2009

Prawdopodobnie podwójny układ brązowych karłów. Większy z nich ma masę około 50 Mj. Mniejszy może w przyszłości okazać się planetą. Obiekty te odkryte zostały dzięki teleskopom Magellan (Las Campanas Observatory) oraz kosmicznemu teleskopowi Spitzer'a. Górne zdjęcie przedstawia ten system w sześciu różnych zakresach.

15) 2M 044144 b
Odległość układu: 456,62 lat świetlnych
Masa planety: 7,5 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 15 AU
Rok odkrycia: 2010

W układzie 2M 044144 'gwiazdą' macierzystą jest także młody brązowy karzeł, natomiast drugi obiekt posiada raczej planetarną masę. Na pierwszym zdjęciu ciężko dostrzec orbitującą egzoplanetę. Należało więc przesłonić blask brązowego karła, co z kolei pozwoliło na wyraźne dostrzeżenie światła planety. Powyższe obserwacje to zasługa kosmicznego teleskopu Hubble'a.

16) GSC 06214-00210 b
Odległość układu: 472,9 lat świetlnych
Masa planety: 17 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 320 AU
Rok odkrycia: 2010

Na zdjęciach widzimy gwiazdę - czerwonego karła oraz jej kompana w postaci masywnej pozasłonecznej planety gazowej lub po prostu brązowego karła. Obiekt GSC 06214-00210 b prawdopodobnie posiada spory dysk o czym świadczą pewne oznaki zachodzącej tam akrecji. Zdjęcia wykonane przez o Keck Observatory.

17) Ross 458(AB) c
Odległość układu: 371,8 lat świetlnych
Masa planety: 8,5 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 1168 AU
Rok odkrycia: 2010

Jest to młody układ podwójny (dwa czerwone karły) z bardzo odległą egzoplanetą. Pewne źródła donoszą, że masa tej planety to gdzieś pomiędzy 6-11 Mj, jednak możliwe także, że jest ona jeszcze niższa. Ze względu na młody wiek układu podejrzewa się, że Ross 458 (AB)c została wypchnięta na tak odległą orbitę przez inną planetę. 0,5 miliarda lat to zbyt mało na uformowanie się planety w takiej separacji od centrum masy układu. Zdjęcie od Las Campanas Observatory.

18) CD-35 2722 b
Odległość układu: 69,5 lat świetlnych
Masa planety: 31 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 67 AU
Rok odkrycia: 2011

Dwa zdjęcia układu CD-35 2722 od Gemini Observatory. Widzimy na nich niewielką gwiazdę typu M oraz prawdopodobnie brązowego karła. Obiekt został umieszczony w Encyklopedii Pozasłonecznych Układów Planetarnych tylko ze względu na możliwy błąd co do masy (+/- 8 Mj). W "najlepszym" więc przypadku CD-35 2722 b będzie planetą o masie 23 Mj (teoretyczna maksymalna masa planet to 25 Mj). Jest to jednak mało prawdopodobne.

19) CFBDS 1458 b
Odległość układu: 75,3 lat świetlnych
Masa planety: 6 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 2,6 AU
Okres orbitalny: 39,97 lat
Rok odkrycia: 2011

Jest to bezpośrednio zaobserwowany układ o najmniejszej separacji obiektów - 2,6 AU. Jest to możliwe jedynie dlatego gdyż "sercem" układu nie jest normalna gwiazda, lecz brązowy karzeł. Planeta obiega go w czasie 40 lat co jest niezwykle długim okresem przy tej separacji. Widocznie systemy brązowych karłów charakteryzują się odmienną dynamiką. Planetę odkryto dzięki obserwacjom Keck Observatory oraz teleskopowi WISE.

20) HIP 78530 b
Odległość układu: 511,09 lat świetlnych
Masa planety: 23,04 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 710 AU
Rok odkrycia: 2011

Niesamowite zdjęcie układu HIP 78530 od Gemini Observatory. W centrum widzimy bardzo jasną gwiazdę typu B o niebieskim kolorze. Jej masa to 2,5 masy Słońca, a temperatura to ponad 10000 stopni Celsjusza. W lewym dolnym rogu fotografii znajduje się obiekt o jeszcze niepewnej naturze. Może być to zarówno masywna planeta, jak i brązowy karzeł. Dalsze badania są niezbędne.

21) LkCa 15 b
Odległość układu: 472,93 lat świetlnych
Masa planety: 6 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 15,7 AU
Okres orbitalny: 109,5 lat
Rok odkrycia: 2011

Jedno z najciekawszym odkryć roku 2011. LkCa 15 b to prawdopodobnie formująca się planeta w młodym układzie w wieku zaledwie 2 milionów lat. Na górnych zdjęciach widzimy samą egzoplanetę (zakres K') oraz ciągnący się za nią pył i gaz (zakres L') wynikający z procesu formacji. Na dole po lewej mamy obraz układu z widoczną wewnętrzną luką w dysku otaczającym gwiazdę, co rówież świadczy o obecności planety. Ostatnie zdjęcie (dół-prawo) to kompozycja zdjęć z zakresów L' i K'. Na wszystkich fotografiach całkowicie zakryto obraz gwiazdy - jej położenie oznaczono symbolem gwiazdy bądź krzyżykiem. Zdjęcia od Mauna Kea Telescope.

22) SR 12 (AB) c
Odległość układu: 407,7 lat świetlnych
Masa planety: 13 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 1083 AU
Rok odkrycia: 2011

Zdjęcie wykonane przez japoński Subaru Telescope. Widzimy wyraźny układ podwójny (składa się z czerwonego i pomarańczowego karła) oraz prawdopodobnie egzoplanetę w sporej odległości od swych gwiazd macierzystych. Jej masa jest obarczona sporym błędem rzędu +/- 7 Mj.

23) WD 0806-661B b
Odległość układu: 62,62 lat świetlnych
Masa planety: 8 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 2500 AU
Rok odkrycia: 2011

Obiekt ogłaszany jako najzimniejszy znany brązowy karzeł, lecz ze względu na masę należy rozważać także jego planetarną naturę. Temperaturę oszacowano na 20-70 stopni Celsjusza. Wynika ona między innymi z ogromnej półosi wielkiej - 2500 AU - co czyni go także najbardziej oddaloną planetą (jeśli takową jest) od swojej gwiazdy. Na powyższym zdjęciu w podczerwieni wykonanym przez teleskop Spitzera oznaczono go literą B, natomiast gwiazdę literą A.

24) Kappa Andromedae b
Odległość układu: 168,29 lat świetlnych
Masa planety: 12,8 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 56 AU
Rok odkrycia: 2012

Obiekt odkryty dzięki pracom teleskopu Subaru. Pomimo dość dużej masy jest raczej pewne, że nie mamy tutaj do czynienia z brązowym karłem. Stosunek masy gwiazdy i kompana, separacja oraz model ewolucyjny wskazują właśnie na planetarną naturę tego obiektu.

25) GJ 504 b
Odległość układu: 57,27 lat świetlnych
Masa planety: 5 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 43,5 AU
Rok odkrycia: 2013

Kolejna planeta odkryta przy pomocy teleskopu Subaru. Znów mamy tu do czynienia z prawie 100% pewnością co do planetarnej natury GJ 504 b. Odkrywcy zaznaczają, że istnieje spore prawdopodobieństwo na większą ilość gazowych planet w tym układzie. Dla porównania z Układem Słonecznym, na zdjęciu po prawej stronie umieszczono okrąg o rozmiarze orbity Neptuna. Dzięki obserwacjom udało się również ustalić, że kolor planety GJ 504 b jest magnetowy.

26) HD 95086 b
Odległość układu: 294,84 lat świetlnych
Masa planety: 4,5 Mj
Promień planety: ?
Półoś wielka: 56 AU
Rok odkrycia: 2013

Zdjęcie wykonane przez Very Large Telescope należący do ESO. HD 95086 b krąży wokół bardzo młodej gwiazdy (tylko ~17 milionów lat) o masie 1,6 masy Słońca. Jak na swoją niewielką masę obiekt znajduje się w dosyć dużej odległości od centrum układu. Istnieje więc możliwość, że planeta powstała znacznie bliżej gwiazdy macierzystej, a następnie przeszła procesy migracyjne spowodowane przez inne planety tego systemu.

5 komentarzy:

  1. z niecierpliwością czekam na więcej..;)
    i na nowe telekopy do obserwacji planet pozasłonecznych

    OdpowiedzUsuń
  2. Dziś więc postaram się dodać kilka kolejnych zdjęć.

    OdpowiedzUsuń
  3. To się czyta z zapartym tchem :)
    Szkoda, że temat zaniedbany.

    OdpowiedzUsuń
  4. Ta podstrona jest uzupełniana na bieżąco :). Na razie nie ma więcej planet odkrytych tą metodą.

    OdpowiedzUsuń
  5. Przeglądając publikacje naukowe (PDFy itp) można znaleźć zdjęcia egzoplanet które nie pojawiły się szerzej w internecie, np. znalazłem 3 zdjęcia w near infrared planety 2M1207b wykonane przez Hubble http://astronomialublin.wordpress.com/2013/06/26/2m1207b-zdjecie-za-pomoca-teleskopu-vlt-kwiecien-2004/

    OdpowiedzUsuń