środa, 31 sierpnia 2011

Prawdziwe zdjęcia egzoplanet

Od kilku dni mamy chwilowy przestój w odkryciach planet pozasłonecznych. Postanowiłem więc przerwać tę ciszę dwoma krótkimi filmikami, na których to możemy podziwiać jedyne w swoim rodzaju zdjęcia egzoplanet.

Detekcja planet za pomocą bezpośrednich obserwacji nie jest łatwym zadaniem (w porównaniu do innych metod). Takie obiekty muszą być większe i masywniejsze od Jowisza. Konieczne jest także by emitowały sporo ciepła i znajdowały się w dość dalekich odległościach od gwiazd macierzystych. Dlatego też znamy jedynie 24 takie obiekty.

Oto dwa filmy ze zdjęciami egzoplanet.
UWAGA: Niektóre z prezentowanych obiektów okazały się być brązowymi karłami.

Odcinek 1

Odcinek 2
Wraz z detekcjami kolejnych planet będą powstawały następne odcinki. Do tej pory znamy jedynie 3 takie obiekty. Można o nich przeczytać na blogu: Oph 11 b, HN Peg b i Ross 458 b.

Być może jutro dowiemy się czy obiekty (Gliese-785 c i HD 20749 c) odkryte przy okazji detekcji możliwej "Drugiej Ziemi" HD 85512 b,  których potwierdzenie poddałem wątpliwościom, zostaną dodane do katalogu potwierdzonych egzoplanet czy też czasowo będą niepotwierdzone. Póki co wiadomo już, że prawidłowo zrobiłem dodając do liczby planet pozasłonecznych PRS J1719-1438 b. Jest to więc trzecia znana egzoplaneta krążąca wokół pulsara!

piątek, 26 sierpnia 2011

PSR J1719-1438 - Diamentowa planeta wokół pulsara?

PSR J1719-1438 b - wizja artysty
Pierwsza odkryta egzoplaneta była obiektem krążącym właśnie wokół specyficznego rodzaju gwiazdy neutronowej - pulsara. Pulsary to niezwykle gęste gwiazdy powstałe w wyniku supernowej lub kolapsu białego karła w układzie podwójnym. Charakteryzują się także niezwykle częstymi i regularnymi obrotami, podczas których emitują fale radiowe. Jest więc możliwość wykrycia planet krążących przy pulsarach. Obserwacja jakichkolwiek zmian w częstotliwości emitowanych impulsów radiowych może dowodzić o istnieniu kompana na orbicie tego obiektu.

Astronomowie z australijskiego obserwatorium radiowego Parkes ogłosili odkrycie nietypowego obiektu krążącego wokół pulsara o nazwie PSR J1719-1438 i oddalonego o ok. 4000 lat świetlnych od Ziemi. Jest to pulsar milisekundowy - jeden pełny obrót zajmuje mu jedynie 5,7 milisekundy!

Obiekt krążący na jego orbicie odpowiada masą Jowiszowi (choć istnieje niepewność co do masy z powodu nieznanej jeszcze inklinacji), a wykonanie pełnego obiegu zajmuje mu zaledwie 2 godziny i 10 minut. Żadna ze znanych planet pozasłonecznych nie ma tak krótkiego okresu! Co więcej, obiekt ten znajduje się w odległości zaledwie 600 000 kilometrów (ok. 1,5 odległości Księżyca od Ziemi lub 0,0043 AU) od pulsara!!! Warto też dodać, że jego orbita jest niemal kołowa.

Z obliczeń wynika, że gęstość tej planety wynosi co najmniej 23 g/cm3. Obiekt ten, prawdopodobnie jest diamentowo żółty z czerwonym blaskiem po jednej stronie, spowodowanym synchronicznym obrotem. W miejscu tym promieniowanie pulsara nagrzewa go do ponad 4000 oC.

Możliwe pochodzenie tak nietypowego obiektu jest obecnie rozpatrywane. Najprawdopodobniej jest on pozostałością po białym karle. Pulsar miał więc niezbyt masywnego kompana, z którym wszedł w 'kontakt' po uformowaniu się. Znaczna część jego masy została przeniesiona w kierunku pulsara przyspieszając go do obecnej prędkości obrotowej. Następnie gwiazda przeniosła się na bliższą orbitę, gdzie pulsar 'rozbierał' ją aż do granic możliwości.. pozostawiając krystaliczno węglowe jądro o masie 1 Mj.

Czy obiekt ten zostanie zaliczony do planet? Zobaczymy. Póki co dodam go do liczby planet pozasłonecznych. Wszystko wyjaśni się za kilka dni.

wtorek, 23 sierpnia 2011

18 nowych planet!!! od Keck Observatory

Gazowy olbrzym - wizja artysty.
Z pewnością jest to rekordowa ilość egzoplanet ogłoszonych w jednej publikacji! Wszystkie obiekty zostały wskazane prze Keck Observatory, a następnie 'przekazane' do kolejnych obserwatoriów (McDonald Observatory oraz Fairborn Observatory) w celu przeprowadzenia dokładniejszych badań. Gwiazdy macierzyste tych planet to podolbrzymy, czyli gwiazdy nieco jaśniejsze od gwiazd podobnych do Słońca (gwiazd ciągu głównego lub inaczej 'karłów'). Ich masy zawierają się w przedziale od 0.927 do 1.95 mas Słońca, a ich promienie od 2.5 do 8.7 promienia naszej gwiazdy dziennej. Planety znajdujące się na orbitach tych gwiazdy to gazowe olbrzymy (od 0,9 do 13 mas Jowisza) o sporych okresach obiegu - od 177 do aż 2890 dni - i na stosunkowo odległych orbitach.

Ponieważ opisywanie każdego systemu z osobna jest na ten moment bezcelowe, przedstawię jedynie tabelę z masami, okresami orbitalnymi i odległościami (półoś) odkrytych egzoplanet:

Nazwa:            Masa(Mj):             Okres(dni):              Odległość(AU):
HD1502 b        3.1                        431.8                      1.31
HD5891 b        7.6                        177.11                    0.76
HD18742 b      2.7                        772                         1.92
HD28678 b      1.7                        387.1                      1.24
HD30856 b      1.8                        912                         2.00
HD33142 b      1.3                        326.6                      1.06
HD82886 b      1.3                        705                         1.65
HD96063 b      0.9                        361.1                      0.99
HD98219 b      1.8                        436.9                      1.23
HD99706 b      1.5                        868                         2.14
HD102329 b    5.9                        778.1                      2.01
HD106270 b    11.0                      2890                       4.3
HD108863 b    2.6                        443.4                      1.40
HD116029 b    2.1                        670.2                      1.73
HD131496 b    2.2                        883                         2.09
HD142245 b    1.9                        1299                       2.77
HD152581 b    1.5                        689                         1.48
HD158038 b    1.8                        521                         1.52

Gdzie:
Mj - masa Jowisza,
AU - jednostka astronomiczna (śr. odległość Ziemi od Słońca).

Odkrycia planet orbitujących gwiazdy inne niż z ciągu głównego są niezwykle cenne. Pomogą bowiem zrozumieć mechanizmy odpowiedzialne za formowanie się planet. Dowiemy się o wpływie masy i metaliczności gwiazdy na powstające planety. Być może zrozumiemy również niewytłumaczalny jak dotąd brak planet w odległości 0,1 - 0,6 AU, wokół gwiazd o masie większej niż 1,5 masy Słońca. Odkrycie to przybliży również możliwość pobicia zeszłorocznego rekordu odkryć planet pozasłonecznych - 110*.

*Pamiętajmy, że nawet liczby planet odkrytych w minionych latach mogą ulegać zmianom.

poniedziałek, 22 sierpnia 2011

Kampania obserwacyjna HD 156846 b

Orbita HD 156846 b w porównaniu z
Merkurym, Wenus, Ziemią i Marsem.
Jutro (23 sierpnia) zacznie się kampania obserwacyjna gwiazdy HD 156846 w celu zaobserwowania możliwego tranzytu egzoplanety znajdującej się na jej orbicie. Istnienie tej planety obecnie nie jest ostatecznie potwierdzone. Jest więc możliwe, że dzięki kampanii wzbogacimy się o kolejne obce ciało niebieskie. Byłaby to zapewne największa nagroda dla wszystkich obserwatorów biorących udział w tym przedsięwzięciu.

HD 166846 b jest prawdopodobnie dość masywnym (około 10 mas Jowisza) obiektem, krążącym wokół gwiazdy w czasie 359 dni i 14 godzin. Sama orbita tej planety jest wyjątkowo ekscentryczna (patrz rysunek) - wynosi aż 0,848. Jeśli obecność planety zostanie potwierdzona, będzie ona 4 pod względem wielkości ekscentryczności orbity. Gwiazda macierzysta tego obiektu znajduje się w gwiazdozbiorze Wężownika, a jej pozycja obserwacyjna to RA: 17 20 34.31, DE: -19 20 01.5.

Przewidywany z obliczeń (+/- 20 minut) Stephena R. Kane tranzyt to:
  • Początek - 2011-08-23 21:25 UT,
  • Środek - 2011-08-24 02:12 UT,
  • Koniec - 2011-08-24 06:59 UT.
Natomiast przewidywany 'dołek' tranzytu (czyli spadek jasności gwiazdy w momencie przejścia planety przed jej tarczą) wynosi 0,003 mag.

Więcej informacji TUTAJ.

sobota, 20 sierpnia 2011

HD 85512 b - skalista 'Druga Ziemia' oraz wiele innych!

Odkryto kolejnego gorącego Jowisza oraz aż 6 nowych planet za pomocą urządzenia HAPRS, które to bada prędkości radialne gwiazd w celu detekcji egzoplanet krążących wokół nich. Jedna z nich może okazać się planetą, na której istnieją odpowiednie warunki do powstania życia. Ale po kolei...

System TrES-5
Tranzyt planety TrES-5. Każda kropka
to jeden pomiar jasności gwiazdy. W
środku widać jej wyraźny spadek spowodowany
przejściem planety.
Gorący Jowisz TrES-5 orbituje wokół jednej z najsłabszych (pod względem jasności) gwiazd, przy której udało się odnaleźć tranzytującą planetę. To umacnia w przekonaniu, że poszukiwania egzoplanet to prężnie rozwijająca się dziedzina. Sama planeta jednak nie jest wyjątkowym obiektem. To gorący gazowy olbrzym o masie około 1,7 mas Jowisza przy promieniu 1,2 Rj. Okres jego orbity to zaledwie 1,5 dnia.

System HD 192310
Kolejne planety to znacznie ciekawsze obiekty. Na początek przedstawię system HD 192310 lub inaczej Gliese-785, gdyż nie wiem jak ostatecznie oznaczy go autor Encyklopedii Planet Pozasłonecznych. Już rok temu zasugerowano istnienie planety w tym układzie na 74 dniowej orbicie. Teraz jednak, udało się potwierdzić jej istnienie. Jest to obiekt o masie prawie 17 mas ziemskich na nieco ekscentrycznej orbicie o półosi 0,34 AU. Odkryto także szereg poszlak sugerujących istnienie drugiej, znacznie odleglejszej egzoplanety w tym systemie. Byłaby nieco masywniejsza (24,5 mas Ziemi) na orbicie o półosi 1,18 AU, którą pokonywałby w czasie około 526 dni. Jej parametry mają jednak spory zakres błędu. Być może więc nie będzie od razu dodana do katalogu znanych planet,choć pewności nie mam. Póki co dodam ją do liczby egzoplanet. Oba obiekty są prawdopodobnie podobne do z budowy Neptuna i krążą odpowiednio blisko wewnętrznej i zewnętrznej krawędzi ekosfery, co daje przypuszczalną temperaturę -88oC dla Gliese-785 b i 81oC dla planety Gliese-785 c.

System HD 20749
Przypuszczalne rozmiary trzech planet
wokół HD 20749.
Kolejnym systemem zbadanym przez HARPS jest HD 20749 oddalony o niecałe 20 lat świetlnych. To znów jeszcze ciekawszy system ponieważ posiada 3 prawdopodobnie skaliste Super Ziemie. Pierwsza z nich -HD 20749 b- to jedna z najmniej masywnych planet pozasłonecznych - jej masa to zaledwie 2,7 Mz (masZiemi) krążąca w odległości 0,12 AU w czasie 18 dni. Kolejna, choć jeszcze niepotwierdzona* planeta (HD 20749 c), miałaby jeszcze mniejszą masę! 2,4 Mz w odległości 0,2 AU z okresem 40 dni. Na powierzchniach obu tych planet panują temperatury większe niż granica  wrzenia wody - odpowiednio ponad 200oC i ponad 300oC. Istnienie trzeciej egzoplanety jest już pewne. HD 20749 d ma masę 4,8 Mz i krąży w odległości 0,35 AU co oznacza, że znajduje się blisko wewnętrznej granicy ekosfery, jednak jej szacowana temperatura to 115oC. Tak więc, jest to system z dwiema lub trzema skalistymi planetami. Jeśli planety b i d mają wysoko ekscentryczne orbity to prawdopodobieństwo istnienia planety c jest znikome. Jeśli natomiast ich orbity są bardziej kołowe to wskazywałoby to na istnienie wszystkich trzech obiektów. Dalsze obserwace są niezbędne do rozwiązania tego problemu.
*prawdopodobnie już potwierdzona

System HD 85512
'Druga Ziemia' - wizja artysty.
Ostatnią planetą odkrytą przez HARPS jest niezwykła HD 85512 b. Wyraźne sygnały prędkości radialnych wskazują na masę 3,6 Mz w odległości 0,26 AU. Okres orbitalny tej Super Ziemi wynosi około 58 dni. Gwiazda macierzysta tego obiektu jest znacznie mniejsza i chłodniejsza od naszego Słońca. Dlatego też jej ekosfera znajduje się dużo bliżej niż w przypadku naszego Układu Słonecznego. Wszystko wskazuje na to, że planeta HD 85512 b znajduje się w ekosferze ,a dokładnie niedaleko jej wewnętrznej granicy. Ekosfera to oczywiście miejsce gdzie może występować woda w stanie ciekłym. Modele zakładające atmosferę podobną do ziemskiej oraz około 50 % zachmurzenie, przewidują temperaturę wynoszącą około 25oC! Warto dodać, że planeta otrzymuje mniej promieniowania niż Wenus. Gdyby wszystkie te czynniki naprawdę były zgodne z rzeczywistością oznaczałoby to, że HD 85512 b jest pierwszą znaną nam 'Drugą Ziemią'. Oczywiście nie byłaby to dokładna kopia Ziemi, lecz prawdopodobnie planeta pokryta prawie w całości oceanem.

HD 85512 b to druga, po Gliese 581 d, kandydatka na 'Drugą Ziemię'. Moim zdaniem jest nawet lepsza od swojej koleżanki z uwagi na spokojniejszą orbitę oraz dwukrotnie mniejszą masę. Ponadto w przeciwieństwie do Gl 581 d, nowa kandydatka ma większe szansę na brak synchronicznej rotacji - układ jest młodszy i typ gwiazdy znacznie bardziej sprzyjający. Należy jednak wykonać jeszcze wiele obserwacji i obliczeń zanim dojdzie się do dalszych wniosków. Niemniej jednak odkrycie tych 6 planet przez HARPS jest największym osiągnięciem tego roku.


Źródło 1; Źródło 2; Źródło 3

środa, 17 sierpnia 2011

Tres-2 b - świat ciemniejszy niż węgiel

Artystyczna wizja TrES-2 b
Odkryta w 2006 roku planeta TrES-2 b to gorący gazowy olbrzym krążący w bardzo niewielkiej odległości od swojej gwiazdy macierzystej. Jest to zaledwie 0,035 AU (5,4 milionów kilometrów). Tak niewielka orbita jest pokonywana przez TrES-2 b co 2,5 dnia. Daje to możliwość bardzo częstych obserwacji tranzytu tego ciała, czyli przejścia planety przed tarczą gwiazdy.

Z najnowszych badań wynika, że planeta odbija mniej niż 1% światła tamtejszego Słońca! Jest więc znacznie ciemniejsza od węgla i każdej innej znanej planety. Dla porównania można dodać, że Jowisz odbija 52 % światła, a Ziemia 36%. Astronomowie nie mają pewności co może powodować tak niezwykłą ciemność na TrES-2 b. Możliwe, że w jej atmosferze znajdują się spore ilości sody, potasu lub gazowego tlenku tytanu. Jednak mimo wszystko żaden z tych elementów nie tłumaczy tak ekstremalnych ciemności. Ten czarny świat ponadto emituje słabą czerwonawą poświatę, spowodowaną ogromną temperaturą.

Odkrycie to umożliwiła sonda Kepler, która obserwowała aż 50 poszczególnych orbit planety TrES-2 b. Podczas tych badań zarejestrowano najmniejsze w historii zmiany jasności - zaledwie o 0,000006 jednostki.

Źródło

wtorek, 16 sierpnia 2011

Najbliższe planety pozasłoneczne

Słońce w Drodze Mleczniej.
Czy w naszym najbliższym sąsiedztwie znajdują się planety pozasłoneczne? Żeby odpowiedzieć na to pytanie należy zdefiniować 'najbliższe sąsiedztwo' Ziemi, a raczej Słońca. Nasza gwiazda macierzysta jest jedną z setek miliardów gwiazdy tworzących Drogę Mleczną. Jej spiralna struktura pozwoliła na wyznaczenie kilku galaktycznych ramion; między innymi Ramienia Oriona, w którym znajduje się Słońce wraz z Ziemią i pozostałymi siedmioma planetami na orbicie.

Odległości między sąsiednimi gwiazdami są ogromne. Aby łatwiej je zrozumieć należy rozróżniać dwie specjalne jednostki. Pierwszą z nich jest jednostka astronomiczna (AU) - jest to średnia odległość Ziemi od Słońca, która wynosi około 150 000 000 km. Za jej pomocą opisuje się odległości planet od ich gwiazd macierzystych lub odległości pomiędzy poszczególnymi gwiazdami będącymi składnikami tego samego układu. Drugą ważną dla tego artykułu jednostką jest oczywiście rok świetlny (ly) - jeden ly to aż 63241 AU. Jest on niezbędny do opisywania odległości pomiędzy gwiazdami.

Po tym krótkim wstępie można wreszcie określić naszych najbliższych sąsiadów. Oto gwiazdy znajdujące się w odległości nie większej niż 10 lat świetlnych:
  • Alfa Centauri - 4,22 ly (układ 3 gwiazd - dwie (A i B) w średniej odległości 23 AU od siebie oraz trzecia (Proxima) aż 15 200 AU od nich), 
  • Gwiazda Barnarda - 5,96 ly,
  • Wolf 359 - 7,78 ly,
  • Lalande 21185 - 8,29 ly,
  • Syriusz - 8,58 ly (Syriusz A - 2 masy Słońca oraz biały karzeł Syriusz B w odległości 8 AU),
  • Luyten 726-8 - 8,73 ly (dwie gwiazdy w odległości od 2,1 do 8,8 AU),
  • Ross 154 - 9,68 ly.
Tylko dwie z tych gwiazd są widoczne gołym okiem z Ziemi - Alfa Centauri i Syriusz - to właśnie one budzą największe zainteresowanie pod względem posiadania planet. Niestety ani one, ani żadna z wymienionych gwiazd nie posiadają takowych. Oczywiście gdybym miał typować to z czystym sumieniem napiszę, że w niedalekiej przyszłości prawdopodobnie odkryjemy planety wokół co najmniej połowy z tych gwiazd! Co więcej, istnieją już pewne tropy..

'Pustka' po próbach obrazowania Syriusza. Widoczny na
(c) punkcik światła to tylko zakłócenie. Nie pojawił się na
późniejszych zdjęciach.
Astrometryczne obserwacje Syriusza często sugerowały istnienie trzeciego obiektu w tym układzie. Miał on krążyć wokół Syriusza A w czasie 6 lat i 107 dni. Z początku myślano, że może to być brązowy karzeł, czyli obiekt pomiędzy gazową planetą, a gwiazdą. W późniejszych obserwacjach bezpośrednich stwierdzono, że obiekt ten może być jednak znacznie mniej masywny, a więc rozpoczęły się poszukiwania planety. Jej masa miałaby znajdować się w przedziale od 1,6 do 12 mas Jowisza. Jednak niestety, pomimo czteroletnich prób detekcji nie udało się potwierdzić żadnego obiektu. Astronomowie przyznali, że bezpośrednie obserwacje układu Syriusza są niezwykle trudne. Spowodowane jest to ogromną jasnością komponentu A, zarówno jasnością obserwowaną, jak i absolutną. Naukowcy dodali też, że nie można wykluczyć istnienia planet w tym systemie. Syriusz to wciąż najciekawszy kandydat (po Alfa Centauri A i B) do bezpośrednich poszukiwań planet pozasłonecznych.

Co do samego systemu Alfa Centauri to brak jakichkolwiek dowodów (poza czysto teoretycznymi obliczeniami) na istnienie planet w tym systemie trzech gwiazd. Pomimo prób obserwacji tranzytu oraz prędkości radialnych nie udało się wykryć żadnych znaczących sygnałów egzoplanet. Naukowcy jednak wciąż są bardzo zainteresowani tym układem. Szczególną uwagę zwracają na dwie główne gwiazdy, które bardzo przypominają wiekiem i metalicznością nasze Słońce. Dla gwiazdy Centauri B określili nawet obszar ekosfery, która znajduje się od 0,5 do 0,9 AU od tej gwiazdy. Aby wykryć planety w tym złożonym systemie potrzeba nowocześniejszych urządzeń. Jest możliwe, że w niedalekiej przyszłości odnajdziemy obce światy wokół którejś z 3 gwiazd w tym układzie. Co ciekawe, planety w tym układzie mogłyby krążyć nie tylko wokół każdej z dwóch centralnych gwiazd lecz także wokół dwóch gwiazd na raz. Innymi słowy gwiazdy A, B i C mogą posiadać własne osobne planety ale jednocześnie egzoplanety mgły uformować się wokół dwóch centralnych gwiazd (A i B).

Gwiazdozbiór Erydanu.
Najbliższe znane nam planety pozasłoneczne istnieją tuż za ustaloną przeze mnie granicą dziesięciu lat świetlnych. Około 10,44 ly od Ziemi znajduje się gwiazda Epsilon Eridani, która jest dziewiąta, pod względem odległości, gwiazdą od Słońca. Gwiazda ta znajduje się w gwiazdozbiorze Erydanu (obok Oriona) i jest widoczna gołym okiem. Obecność planety w tym systemie czyni go najbliższych układem planetarnym względem Układu Słonecznego. Sama planeta jest gazowym olbrzymem o masie 1,5 razy większej od Jowisza. Ów gigant krąży po eliptycznej orbicie z czasem 2502 dni w odległości 3,4 AU. Warto dodać, że gwiazda Epsilon Eridani posiada aż trzy dyski. Dwa z nich to pasy asteroid - jeden znajduje się tuż przed planetą Epsilon Eridani b, drugi w odległości około 20 AU. Trzeci dysk jest złożony z komet i mniejszych lodowych obiektów (odpowiednik pasa Kuipera), a znajduje się w odległości od 35 do 100 AU od gwiazdy.

Następną, po Epsilon Eridani b, najbliższą nam planetą jest GJ 674 b. Jest to bardzo gorący obiekt ponieważ krąży w odległości zaledwie 0,039 AU od gwiazdy, w czasie niecałych 5 dni. Nie ma pewności co do budowy tej planety. Jej masa to nieco ponad 11 mas Ziemskich, wiec może być to gorąca skalista Super-Ziemia bądź gorący gazowy pod-Neptun (lub pod-Uran). GJ 674 b znajduje się w odległości 14,8 lat świetlnych.

Warto jeszcze wspomnieć o dwóch najbliższych egzoplanetarnych układach wielokrotnych. Oba posiadają po co najmniej 4 planety. Pierwszy z nich (odległość od nas - 15,33 ly) to Gliese 876. W systemie tym znajdują się dwa gazowe giganty - planeta Gliese 876 b jest ponad dwa razy masywniejsza od Jowisza i okrąża gwiazdę w czasie 60 dni; planeta c jest nieco mniej masywna od Jowisza, a czas jaki potrzebuje na okrążenie gwiazdy wynosi około 30 dni. Poza nimi istnieją jeszcze dwa mniejsze obiekty. Planety d i e mogą być zarówno ciałami skalistymi, jak i gazowymi. Masa obiektu d oszacowana jest na 6,5 mas ziemskich, a obiektu e na 14,5. Ponadto obiekt c znajduje się mniej więcej w ekosferze swojej gwiazdy. Oznacza to, że woda mogłaby utrzymać się na powierzchni tej planety w stanie ciekłym. Oczywiście występowanie znanego nam życia na planetach gazowych jest czystą abstrakcją, natomiast duże księżyce są teoretycznie zdolne do wytworzenia odpowiedniego środowiska dla życia. Niestety z uwagi na interakcje zachodzące pomiędzy tą planetą, a jej gwiazdą macierzystą możliwość formowania się księżyców jest wyjątkowo mało prawdopodobna.

Następnym w kolejności systemem wielokrotnym jest sławny Gliese 581. Znajduje się on w odległości około 20,5 lat świetlnych od Ziemi. To właśnie wśród jego czterech (jednej pod-Netputnowej i trzech Super Ziemiach) planet znajduje się Gliese 581 c, która to jest dotychczas najlepszym kandydatem na tzw. "Drugą Ziemię". Osobny artykuł o tej planecie znajduje się TUTAJ.

Na koniec warto dodać, że siódmą najbliższą w kolejności gwiazdą (25 ly) posiadającą planetę pozasłoneczną jest Fomalhaut. To właśnie na orbicie Fomalhaut znajduje się najmniej masywna i najbliższa egzoplaneta odkryta za pomocą bezpośrednich obserwacji. Fomalhaut b to gazowy olbrzym o masie nie większej niż 3 masy Jowisza. Okrąża gwiazdę w czasie aż 876 lat w odległości 115 AU (prawie 4 razy dalej niż Neptun w naszym układzie). W 2004 i 2006 roku wykonano dwa zdjęcie przy pomocy teleskopu Hubble'a. To dzięki nim możemy zobaczyć zamianę położenia planety w czasie.

Zdjęcie gwiazdy Fomalhaut i jej planety.
Gwiazda Fomalhaut jest widoczna gołym okiem w gwiazdozbiorze Ryby Południowej.

Źródło... mnóstwo.. ;)

WASP-50 b

Gorący Jowisz - wizja artystyczna.
WASP-50 b to kolejny (już 43) tranzytujący gorący Jowisz odkryty przez organizację SuperWASP. Planeta ta krąży zaledwie 0,0295 AU od dojrzałej gwiazdy ciągu głównego w czasie niecałych dwóch dni, przez co temperatury panujące na tej planecie przekraczają 1000 stopni Celsjusza. Ten gorący obiekt jest nieco większy od Jowisza (1,15 promienia Jowisza), a jego masa wynosi około 1,5 masy naszego gazowego giganta.

W najbliższym czasie możemy spodziewać się kolejnych obiektów od organizacji SuperWASP (np. 42 b, 49 b, 54 b, 55 b.)

piątek, 5 sierpnia 2011

11 Com b, HD 180314 b - masywne obiekty

Masywna gazowa planeta.
Dokładanie 2 miesiące temu został ustalony nowy limit masowy dla gazowych planet - wynosi on 25 mas Jowisza. Wcześniej było to zaledwie 13 Mj (choć mimo to kilka masywniejszych obiektów zaliczono do egzoplanet). Limit ten jest ustalony w celu odróżnienia masywniej gazowej planety od brązowego karła, który to posiada pewne cechy gazowych olbrzymów oraz niewielkich gwiazd jednak nie można go zaliczyć do żadnej z tych grup. 

Dziś do planet zaliczono dwa masywne obiekty - 11 Com b oraz  HD 180314 b. Obiekty te zostały odkryte odpowiednio w 2008 i 2010 roku, a ich masy to 19,4 Mj i 22 Mj. Planeta 11 Com b krąży wokół swojej gwiazdy macierzystej w odległości 1,29 AU z czasem 326 dni. HD 180314 b znajduje się w podobnej odległości - 1,4 AU - a rok na tej planecie trwa dokładnie 70 dni dłużej niż na 11 Com b.

Być może w przyszłości przynależność tych obiektów do odpowiedniej grupy ulegnie zmianie.

wtorek, 2 sierpnia 2011

Sześć nowych planet!

Gazowa planeta - wizja artysty.
Dziś po dzisiejszym uaktualnieniu, na liście znanych planet pozasłonecznych pojawiło się aż 6 nowych obiektów! Nieczęsto zdarzają się aż tak duże napływy egzoplanet, więc jest co świętować.

Wśród nowych planet znajduje się kolejny obiekt od misji Kepler. Coraz częściej mam okazję pisać o odkryciach tej misji (patrz: Kepler-17 b; Kepler-15 b; Kepler-14 b i KOI-423 b). Nowy obiekt nosi nazwę KOI-196 b i dołącza dziś do grona gorących Jowiszów spod znaku Keplera. Jest to najmniejszy (0,841 promienia Jowisza) i najmniej masywny (0,49 masy Jowisza) z wyżej wymienionych gorących gazowych olbrzymów. Na wykonanie pełnej orbity potrzebuje tylko 1 dzień i 20,5 godziny. KOI-196 b to piąta potwierdzona planeta z 1235 kandydatów zgłoszonych przez zespół Kepler w lutym tego roku.

Osobna publikacja naukowa dotyczy pięciu planet potwierdzonych za pomocą spektrografu HARPS. Jest to bez wątpienia najlepszy obecnie instrument służący do detekcji planet poprzez badania prędkości radialnych gwiazd. Po raz pierwszy w historii zostały odkryte planety wokół gwiazd, które wykazują bardzo wyraźną cykliczną aktywność magnetyczną (tak jak nasze Słońce).

Planety HD 137388 b, HD 204941 b i HD 7199 b mają stosunkowo małe masy i długie okresy orbitalne w porównaniu do reszty znanych na dzień dzisiejszy egzoplanet. Poza nimi tylko 3 planety mają masy mniejsze niż 100 mas Ziemi i zarazem okresy orbitalne dłuższe niż 300 dni. Oto dane nowych planet:
Nazwa:               Masa (Mj):       Okres (dni):       Odległość (AU):
HD 137388 b      0.223                330                     0.89
HD 204941 b      0.266                1733                   2.56
HD 7199 b          0.29                 615                     1.36

Gdzie: Mj - masa Jowisza; AU - jed. astronomiczna (śr. odległość Ziemi od Słońca)

Czwarta z poznanych dziś planet to HD 7449 b.  Jest nieco masywniejsza od naszego giganta (1,11 masy Jowisza), jednak znajduje się znacznie bliżej gwiazdy - 2,3 AU - tą orbitę pokonuje w czasie 1275 dni. Warto dodać, że orbita tego obiektu cechuje się jedną z największych znanych ekscentryczności. W tym przypadku wynosi ona aż 0,86 co daje szóstą w kolejności największą ekscentryczność orbit planet pozasłonecznych. Przypominam, że im większa ekscentryczność tym orbita planety jest bardziej eliptyczna (a ekscentryczność = 0 to orbita kołowa). To odkrycie z pewnością pomoże zrozumieć procesy zachodzące podczas formowania się planet.

Wokół tej samej gwiazdy krąży jeszcze drugi obiekt - HD 7449 c. Naukowcy z początku nie mieli pewności czy odkryty obiekt to planeta, brązowy karzeł czy może jakiś gwiezdny obiekt o małej masie. Najbardziej prawdopodobne symulacje wskazały jednak na planetę. Jest odległa od gwiazdy o 4,96 AU, a rok na tej planecie trwa aż 4046 dni. Jej masa jest równa dwóm masom Jowisza.

Co ciekawe, jest pewne prawdopodobieństwo istnienia trzeciej planety w układzie HD 7449. Wyniki badań prędkości radialnych wykazują słabe sygnały co 14 dni. Możliwa jest więc obecność niewielkiej planety z okresem orbitalnym 14 dni i blisko kołową orbitą. Jednak obecność tych cyklicznych sygnałów może być spowodowana również przez aktywność samej gwiazdy i jej okres rotacji (wnosi on 13 dni i 7 godzin). Astronomowie przyznają, że niezbędne są dalsze obserwacje do rozwiązania tego problemu.